Hondsrugtuin

Haren, Nederland

BOOM Landscape

2017

De Hondsrugtuin is, net als de Hondsrug zelf, een landschap van mens en natuur.

Afb.1	De Hondsrug is een zeventig kilometer lange zandrug tussen de stad Groningen en Emmen. (Beeld: Wikimedia Commons)

Afb.2	Uitgangspunt voor de aanleg was een maquette, waar elke afzonderlijke grondlaag van tien centimeter op werd aangegeven. (Beeld: BOOM Landscape)

Afb.3	Een studie van oude (lucht)foto’s van beken in deze streek was de inspiratiebron voor het beekverloop. (Beeld: Rick Mensink)

Afb.4	Niets is aangeplant, de beplanting komt voort uit de gestorte grondlagen of is aan komen aanwaaien. (Beeld: Wietske Couperus)

Afb.5	Het padenverloop is gebaseerd op een patroon van paden die herders in het landschap achterlieten. (Beeld: Rick Mensink)

Afb.6	Bij de oplevering lag er een kale grondrug. (Beeld: Wietske Couperus)

De Hortus ligt op de meest noordelijke punt van het Hondsrug UNESCO Geopark, een zeventig kilometer lange zandrug tussen de stad Groningen en Emmen. Het landschap van de Hondsrug werd zo’n 150.000 jaar geleden gevormd. Gletsjers voerden grond aan en zorgden voor de hoogteverschillen die we vandaag in het landschap zien.

De Hortus is een plek waar natuur, cultuur en kunst samenkomen en wil de bezoekers laten ervaren ‘hoe boeiend en uniek het landschap is dat bijna 150.000 jaar geleden is ontstaan’. ( i ) In samenwerking met Geopark De Hondsrug is op de plek van een voormalige de kas de zogenoemde Hondsrugtuin aangelegd naar ontwerp van BOOM Landscape. Het bureau kreeg de opdracht een tuin aan te leggen die ‘iets’ zou doen met het bijzondere Hondsruglandschap.

De ontwerpers maakten een verbeelding van de Hondsrug. Zij probeerden niet de Hondsrug na te bouwen, maar maakten de kenmerkende elementen van het landschap tot hoofdingrediënten van de tuin. ( ii ) In 2016 startte de aanleg van de langwerpige tuin, met de aanvoer van de drie meest kenmerkende bodemsoorten van de Hondsrug: keileem, dekzand en beekdalgrond. De tuin bootst het cultuurlandschap na zoals dat er ongeveer honderd jaar geleden moet hebben uitgezien: de periode voor de ruilverkavelingen en het gebruik van kunstmest. De paden door de tuin lijken op de lijnen die schaapskuddes door het landschap trekken. Beplanting moet vanzelf opkomen, zodat de flora een werkelijke afspiegeling is van het oorspronkelijke Hondsruglandschap, de ontwerpers vertrouwen op de zaden die in de aangevoerde grond zitten en met de wind aan komen waaien. Biologen en vrijwilligers houden nauwgezet in de gaten of de juiste beplanting opkomt en niet verdrukt wordt door onkruid. Zij zien de tuin groeien, en helpen mee deze verder vorm te geven door ongewenste planten weg te halen.

Geen gletsjers, maar bulldozers vormden de Hondsrugtuin. Het beekje en de paden zijn citaten uit het verleden – ze zijn gekopieerd uit kaarten en verschaald naar het niveau van de tuin. Interessant is het uitgangspunt te vertrouwen op de bodem, de zaden en de tijd. Een volledig ingeplante tuin had een ander beeld opgeleverd. Door wat in de bodem zit, door wat aan komt waaien, door de menselijke hand die selecteert, is een omgeving ontstaan die het resultaat is van de samenwerking tussen natuur en mens, net zoals de Hondsrug dat is.

( i )	hortusharen.nl, geraadpleegd maart 2018.
( ii )	https://boomlandscape.nl/work/hondsrugtuin-hortus-haren/, geraadpleegd maart 2019.